Τα τελευταία έτη η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον λόγω της κλινικής της πολυπλοκότητας, της συχνότητας εμφάνισής της, της βαρύτητας και της χρονιότητας της. Εμφανίζει επιπολασμό ζωής 2,3% και επιπολασμό έτους 1,2%. Αναμένεται λοιπόν στην Ελληνική επικράτεια να νοσήσουν πάνω από 200.000 άτομα, ενώ στη ευρύτερη Περιφέρεια Αττικής υπολογίζεται αναλογικά ότι πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αρκετές χιλιάδες άτομα. Επίσης, αν συνυπολογιστούν και τα άτομα που πάσχουν από τις συναφείς διαταραχές (σωματοδυσμορφική διαταραχή, διαταραχή παρασυσσώρευσης, δερματιλλομανία, τριχοτιλλομανία), τα ποσοστά αυξάνονται.
Η μέση ηλικία έναρξης της ΙΨΔ υπολογίζεται στα 19,5 έτη, ενώ συχνά ξεκινά από την παιδική ηλικία. Η πορεία της είναι χρόνια και επιβαρύνει σημαντικά τη λειτουργικότητα. Από μελέτες προκύπτει καθυστέρηση έναρξης θεραπευτικών παρεμβάσεων (7-10 έτη), ενώ λόγω έλλειψης ευαισθητοποίησης, κατάλληλων δομών και στοχευμένης εκπαίδευσης των ειδικών, παρατηρείται μεγάλη καθυστέρηση λήψης της σωστής θεραπείας (14-17 έτη). Είναι δε πλέον ευρέως αποδεκτό εντός της επιστημονικής κοινότητας ότι η χρονιότητα των διαταραχών επιβαρύνει την πρόγνωση και αυξάνει το προσωπικό αλλά και κοινωνικό κόστος. Στο βαρύ τίμημα αυτής της διαταραχής θα πρέπει κανείς να συνυπολογίσει τις πολλαπλές της επιπτώσεις στην οικογένεια που καλείται να υποστηρίξει τον πάσχοντα, με ευρύτερο ψυχολογικό, κοινωνικό αλλά και οικονομικό κόστος.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει την ΙΨΔ μεταξύ των δέκα σοβαρότερων ασθενειών σε «απώλεια ετών ζωής» εξαιτίας της δυσλειτουργίας που προκαλεί. Το κόστος της διαταραχής όπως αντανακλάται στην κοινωνία είναι μεγάλο και σε προσπάθειες αποτίμησής του υπολογίσθηκε για το 1990 στις Η.Π.Α. σε περίπου 8,3 δις δολάρια.
Η κλινική εικόνα είναι περίπλοκη ενώ είναι συχνή και η συν-νόσηση με άλλες διαταραχές, όπως η μείζων καταθλιπτική διαταραχή. Η ποιότητα ζωής των ατόμων είναι σημαντικά μειωμένη ενώ επηρεάζεται σημαντικά και η επαγγελματική και διαπροσωπική τους εξέλιξη.
Υπεύθυνος Δράσης
Καθηγητής Ψυχιατρικής Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Διευθυντής Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Επιστημονικός Συνεργάτης
Ηρακλής Μουρίκης, Ψυχίατρος, υπεύθυνος της Μονάδας Θεραπείας Συμπεριφοράς και του Ειδικού Ιατρείου Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής και Συναφών Διαταραχών στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Αποτέλεσμα της βαρύτητας, της πολυπλοκότητας και γενικά των δυσκολιών που αφορούν στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, είναι συχνή η εμφάνιση αυτοκτονικού ιδεασμού, ο οποίος εντοπίζεται τουλάχιστον στο μισό πληθυσμό των ατόμων με ΙΔΨ διιαταραχή.
Σε ότι αφορά τη θεραπεία, η ΙΨΔ και οι διαταραχές που ανήκουν σε αυτό το φάσμα, απαιτούν συχνά εφαρμογή πολύπλοκων θεραπευτικών αλγορίθμων που περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση και συχνά το συνδυασμό τους. Ειδικά η Διαταραχή Παρασυσσώρευσης αποτελεί πιθανώς τη δυσκολότερη θεραπευτική πρόκληση, με μεγάλη αντίσταση στη θεραπεία, ενώ η άτακτη συσσώρευση κυρίως άχρηστων αντικειμένων αποτελεί συχνά απειλή για τη δημόσια υγεία. Επίσης στη Σωματοδυσμορφική διαταραχή παρουσιάζεται υψηλό ποσοστό αποπειρών αυτοκτονίας (μέχρι και 30%).
Στην Α’ Ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, στο πλαίσιο λειτουργίας της Μονάδας Θεραπείας Συμπεριφοράς και του Ειδικού Ιατρείου για την ΙΨΔ και τις Συναφείς Διαταραχές, αντιμετωπίζονται ψυχοθεραπευτικά και φαρμακευτικά, κλινικές περιπτώσεις από όλο το φάσμα της ΙΨΔ.
Θα μπορούσε λοιπόν να υποστηριχτεί ότι σε επίπεδο δημόσια υγείας μία από τις πρωτεύουσες υποχρεώσεις και ένας από τους κύριους στόχους μιας οργανωμένης κοινωνίας αποτελεί η ενημέρωση του πληθυσμού, η εκπαίδευση των ειδικών και η έρευνα σε θέματα αντιμετώπισης της ΙΨΔ και των συναφών με αυτή διαταραχών. Έτσι η ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού, η στοχευμένη ενημέρωση των οικογενειών και των εκπαιδευτικών, η κατάλληλη εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στην πρωτοβάθμια αντιμετώπιση και διαχείριση της ΙΨΔ και η ανάπτυξη της έρευνας στα σχετικά θέματα στον ελληνικό πληθυσμό θα μπορούσε να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και του επιπέδου υγείας του πληθυσμού, οδηγώντας τελικά σε μείωση της επιβάρυνσης που σχετίζεται όχι μόνο με την ποιότητα ζωής αλλά και το προσδόκιμο επιβίωσης.
Στη σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι σε σχέση με την ΙΨΔ στην Ελλάδα:
- Σημειώνεται καθυστέρηση σε θέματα εκπαίδευσης ειδικών ψυχικής υγείας για την κατάλληλη αντιμετώπιση και διαχείριση.
- Παρατηρούνται ελλείμματα κατάλληλης ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού, των εκπαιδευτικών και των ειδικών πρωτοβάθμιας υγείας.
- Υπάρχει χαμηλή διαθεσιμότητα εξειδικευμένων δομών και ενημερωμένων θεραπευτώ και ως εκ τούτου εμφανίζονται δυσκολίες κλινικής αντιμετώπισης και μεγάλοι χρόνοι αναμονής, λόγω δυσκολιών προσβασιμότητας στην εξειδικευμένη μονάδα του Αιγινητείου ασθενών από απομακρυσμένες περιοχές.
Οι στόχοι της Δράσης
Α.Βελτίωση της παροχής θεραπευτικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της ΙΨΔ.
Β.Καινοτόμος έρευνα σε ζητήματα αντιμετώπισης της ΙΨΔ.
Γ. Ενημέρωση και εκπαίδευση των ειδικών Ψυχικής Υγείας σε ζητήματα διάγνωσης και αντιμετώπισης της ΙΨΔ.
Δ. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού, των εκπαιδευτικών και των ειδικών πρωτοβάθμιας υγείας ως προς την ΙΨΔ.
Ημερίδες
Ημερίδα 1: Η κατανόηση του Φάσματος της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής, Θωμάς Νίκου
Hμερίδα 2: Ιδεο-ψυχαναγκαστική Διαταραχή στους Εφήβους: Αναγνωρίζω νωρίς-παρεμβαίνω έγκαιρα, Μαγκλάρα Κωνσταντίνα, Χαλιμούρδας Θεόδωρος
Webinars
Ψυχοεκπαίδευση οικογενειών και φροντιστών ατόμων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, καθώς και εκπαιδευτικών και γονέων εφήβων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, Μαγκλάρα Κωνσταντίνα, Χαλιμούρδας Θεόδωρος
Ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού σχετικά με την Ιδεο-ψυχαναγκαστική Διαταρχή, Ομάδα συνεργατών
Ευαισθητοποίηση Επαγγελματιών Υγείας σε Συμπεριφορικές Τεχνικές και Γνωσιακές Παρεμβάσεις στις Διαταραχές του Ιδεοψυχαναγκαστικού Φάσματος, Θεόδωρος Χαλιμούρδας, Κωνσταντίνα Μαγκλάρα, Θωμάς Νίκου, Ηρακλής Μουρίκης
Εκπαίδευση ειδικών ψυχικής υγείας με στόχο τη έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, Ηρακλής Μουρίκης
Γνωρίζοντας την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (22.02.2022), Ηρακλής Μουρίκης, Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Γεώργιος Πατούλης, Θωμάς Νίκου
Αρχές ψυχοεκπαίδευσης οικογενειών και φροντιστών ατόμων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (15.03.2022), Θεόδωρος Χαλιμούρδας, Κωνσταντίνα Μαγκλάρα
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή στην Εφηβεία , Νάντια Μαγκλάρα
Άρθρα - Βιβλία
“Low hair cortisol concentrations in obsessive compulsive disorder: A cross-sectional study”, Koumantarou-Malisiova, E; Mourikis, I; Chalimourdas, T; Nianiakas, N; Michou, M; Mantzou, A; Darviri, C; Vaidakis, N; Zervas, I.M.; Chrousos, G.P. & Papageorgiou, C (2020).
“Early Auditory-Evoked Potentials in Body Dysmorphic Disorder: An ERP/sLORETA Study”, Giannopoulos, Α.Ε; Zioga, J.; Papageorgiou, P.C.; Kapsali, F.; Spantideas, S.T.; Kapsalis, N.C.; Capsalis, C.N.; Kontoangelos, K.; Papageorgiou, C.C. (2021).
“Instantaneous Radiated Power of Brain Activity: Application to Prepulse Inhibition and Facilitation for Body Dysmorphic Disorder”, Giannopoulos, Α.Ε., Spantideas, S.T., Capsalis, C.N., Papageorgiou, P.C., Kaspalis, N.C., Kontoangelos, K. & Papageorgiou, C. (2021).
“Deciding on Optical Illusions: Reduced Alpha Power in Body Dysmorphic Disorder “, Giannopoulos AE, Zioga I, Kontoangelos K, Papageorgiou P, Kapsali F, Capsalis CN, & Papageorgiou C. (2022).